Kontrola legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców to temat niezwykle popularny i ważny z punktu widzenia pracodawców zatrudniających obywateli krajów trzecich. Na przestrzeni ostatnich kilku lat nie spada zainteresowanie ich zatrudnieniem przez polskich pracodawców. Według danych GUS w połowie 2023 roku w Polsce pracowało 982,9 tys, cudzoziemców. Ich udział w ogólnej liczbie pracujących wyniósł 6,4%, co stanowi wzrost o 1,2 p. proc. w stosunku do stycznia 2022. Największą grupę obcokrajowców wykonującą pracę w Polsce w dalszym ciągu stanowią obywatele Ukrainy. Na kolejnych miejscach znajdują się obywatele Białorusi, Gruzji, Indii, Mołdawii oraz Rosji.
Jeżeli jesteś pracodawcą zatrudniającym cudzoziemców to musisz się liczyć z możliwością kontroli legalności ich zatrudnienia przez Państwową Inspekcję Pracy (PIP) lub Straż Graniczną.
Kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców ma na celu sprawdzenie czy zarówno pobyt jak i praca cudzoziemca w Polsce są zgodne z przepisami prawa.
Kiedy mamy do czynienia z nielegalnym zatrudnieniem cudzoziemca?
- pracownik nie posiada ważnego dokumentu potwierdzającego jego pobyt na terytorium Polski (wiza, karta pobytu lub ruch bezwizowy),
- podstawa pobytu pracownika wyklucza wykonywanie pracy (np. gdy posiada tylko wizę turystyczną),
- cudzoziemiec wykonuje pracę bez wymaganego zezwolenia przy jednoczesnym braku zwolnienia z obowiązku jego posiadania na podstawie przepisów szczególnych,
- pracownik podjął pracę na innym stanowisku lub na innych warunkach niż te określone w zezwoleniu,
- nie została zawarta pisemna umowa o pracę lub umowa cywilnoprawna pomiędzy pracownikiem a pracodawcą.
Jak przygotować się do ewentualnej kontroli PIP lub Straży Granicznej jeżeli zatrudniasz cudzoziemców?
Zgodnie z ustawą o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej art. 2 pracodawca ma obowiązek żądać od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium RP. Są to na przykład paszport z ważną wizą lub decyzja pobytowa.
Co istotne, kopia tych dokumentów powinna być przechowywana w aktach osobowych pracownika. W aktach tych powinny znaleźć się również dokumenty legalizujące pracę na przykład zezwolenie na pracę, oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy czy powiadomienie o powierzeniu pracy obywatelowi Ukrainy. Jeżeli pracownik jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na podstawie przepisów szczególnych, pracodawca powinien umieścić w aktach dokument, który potwierdzi zwolnienie z tego obowiązku.
Przebieg kontroli PIP w zakresie legalności zatrudnienia cudzoziemców
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) jest organem powołanym m.in. do kontrolowania przestrzegania przepisów prawa pracy, BHP, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia.
Plan działania PIP na lata 2022-2024 zakłada między innymi kontrole związane z legalnością powierzenia i wykonywania pracy przez cudzoziemców oraz wykonywanie pracy przez pracowników delegowanych.
Kontrola danego pracodawcy, w tym kontrola legalności zatrudnienia, może być planowa – w związku z działalnością PIP lub z powodu wpływu do PIP informacji (skarga, donos). Jeżeli kontrola jest spowodowana wpływem donosu, skargi lub informacji o danym procederze mogą być obecni również funkcjonariusze Straży Granicznej, a także policja oraz tłumacz.
Pracodawca powinien zostać zasadniczo uprzedzony przez PIP na 7 dni przed planowanym rozpoczęciem kontroli, ale dopuszczalne jest również przeprowadzenie kontroli o dowolnej porze dnia i nocy na podstawie art. 24 ust. 1 ustawy o PIP. Inspektor okazuje podmiotowi kontrolowanemu upoważnienie do wszczęcia kontroli wraz z legitymacją służbową.
Do kontroli należy przygotować dokumentację, która potwierdzi legalne powierzenie pracy cudzoziemcowi. Jeżeli w toku kontroli nie zostaną stwierdzone naruszenia przepisów Inspektor pracy sporządza notatkę urzędową. W przypadku stwierdzenia naruszeń sporządzany jest protokół pokontrolny.
Kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców przez Straż Graniczną
Straż Graniczna to organ uprawniony do kontroli u pracodawców oraz innych instytucji, a także osób fizycznych, zatrudniających lub powierzających pracę cudzoziemcom, jak również kontroli prowadzenia działalności gospodarczej przez samych cudzoziemców.
Przed rozpoczęciem kontroli, funkcjonariusze Straży Granicznej są obowiązani okazać upoważnienie, a jeśli okoliczności uzasadniają natychmiastowe rozpoczęcie kontroli, trzeba je doręczyć w terminie 7 dni. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, z kontroli sporządza się protokół. W terminie 7 dni kontrolowany może zgłosić pisemne zastrzeżenia do ustaleń protokołu.
Nielegalne zatrudnienie cudzoziemców
Nielegalne zatrudnianie obcokrajowców wiąże się z karami wynoszącymi od 1 000 złotych do nawet 30 000 złotych. Surowsze sankcje są przewidziane dla pracodawców, którzy wprowadzając cudzoziemca w błąd, wykorzystując zależność służbową czy wyzyskując, doprowadzają do nielegalnego wykonywania pracy. Grzywna wynosi w takich przypadkach od 3 000 do 30 000 złotych.
Zatrudniasz cudzoziemców i obawiasz się kontroli?
Zapraszamy do kontaktu z naszą firmą. Mobirel wspiera pracodawców na każdym etapie procesu administracji zatrudnienia cudzoziemców w Polsce.
Prowadzimy audyty dokumentacji pracowniczej, mające na celu weryfikację stosowanych praktyk w zakresie zatrudnienia cudzoziemców, co skutkuje lepszym przygotowaniem do ewentualnej kontroli legalności zatrudnienia w Twojej firmie.
Audyt kończy się przygotowaniem raportu, zawierającego opis procedur i praktyk, ewentualne wykryte błędy oraz rekomendacje.
Prowadzimy również całościowo procedury związane z legalizacją pobytu i pracy cudzoziemców w Polsce. Oferujemy uzyskanie m.in. oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcom, zezwoleń na pracę (A,B,C,D,E,S), zezwoleń na pobyt czasowy i pracę oraz zezwoleń na pobyt stały.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1080 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 735 z późn.zm.).
Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1614 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 15 czerwca 2012 r. o skutkach powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1745).
Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 519 z późn. zm.).
